Srbobran-Szenttamás 1. – Iz naše zajedničke prošlosti. Novi Sad: Prometej,
2014., 208 str.
Prvi tom godišnjeg srpsko-mađarskog zbornika radova iz zavičajne istorije, pod naslovom Srbobran-Szenttamas: Iz naše zajedničke prošlosti, objavljen je na srpskom jeziku, tekuće godine, u izdanju novosadskog Prometeja. Osnivači i urednici ove, u vojvođanskom multietničkom kulturnom prostoru, jedinstvene periodične publikacije, su sugrađani Milan Đorđević, profesor filozofije, i Hargita Horvat Futo, profesor na Odseku za hungarologiju novosadskog Filozofskog fakulteta. Iz predgovora knjizi, u kome su izložili i obrazložili osnovne programske namere i ciljeve vlastitog dugoročnog projekta, saznajemo da su, institucionalno i
finansijski podržani od strane Kulturnog centra Nandor Gion iz Srbobrana-Sentomaša, okupili saradnike kojima je zajedničko htenje da: „[...] pisanom rečju, produktivnom saradnjom u vlastitoj lokalnoj višenacionalnoj zajednici, promovišu, afirmišu i konkretno ostvaruju temeljne humanističke vrednosti multietničkog, interkulturalnog društva.”
Čvrsto su uvereni da njihova zamisao i civilna inicijativa predstavljaju autentičan intelektualni i ljudski odgovor na bitne, vitalne potrebe pokrajine u kojoj žive i vredan doprinos progresivnim snagama koje nastoje da je uključe u pozitivne civilizacijske tokove i procese. U osnovi ideje o organizovanju lokalne srpsko-mađarske građanske literarne saradnje je principijelno uvažavanje slobode i posebnosti onog drugog i drugačijeg, na kome se temelji i : „[...] rad na objektivnom teorijskom istraživanju i objavljivanju rezultata o zajedničkoj društvenoj prošlosti naselja u kome živimo [...]“ a koji predstavlja: „[...] dobar i konkretan način i oblik ostvarivanja članova Ustava Republike Srbije koji propisuju da se u oblasti kulture razvija duh ravnopravnosti, pozitivne tolerancije, dijaloga, suživota i saradnje većinskog i manjinskog naroda.” Urednici u svom delovanju polaze od pretpostavke da će: „ Publikovanje u godišnjem zavičajnom srpsko-mađarskom zborniku rezultata proučavanja istorijskog porekla i sadržaja srpskog i mađarskog kulturnog identiteta, njihovih sličnosti, razlika, međusobnih uticaja i prožimanja, te zajedničkih vrednosnih obeležja [...]” biti od višestruke koristi, a : „Najvažnija bi bila u činjenici praktičnog doprinosa unapređenju kvaliteta međunacionalnih, prijateljskih odnosa u vlastitoj etnički i kulturno heterogenoj opštini [...] ”
Znalački struktuiran, po etničko-dualnom principu u pet tematskih oblasti, zbornik sadrži stručno oblikovane, dobro stilizovane, naučno-kritičkom aparaturom opremljene i od strane profesionalno afirmisanih recenzenata pozitivno ocenjene tekstualne priloge deset autora o : opštoj istoriji naselja (Čaba Kiš, Milan Đorđević), zavičajnim književnicima (Hargita Horvat Futo, Mirjana Grujić Stanić), srbobranskim salašima i salašarima (Ilona Horvat Kančar, Radoslav J. Subić), istoriji lokalnog zanatstva (Žana Tojzan, Stevan Opančarev) i tradiciji meštana (Ibolja Kolenak, Gabriela Lodi). Vredno je spomenuti i da se srbobransko-sentomaški zbornik odlikuje veoma lepim i primerenim likovnim rešenjem korica za koje je zaslužna talentovana studentkinja grafike, na novosadskoj Akademiji umetnosti, Natalia Kiš iz Srbobrana/Sentomaša.
Laslo Paracki
